КАЛА-КОРЕЙШ МЕДИА
Меню
12+

«КАЛА-КОРЕЙШ МЕДИА"

25.06.2021 13:41 Пятница
Если Вы заметили ошибку в тексте, выделите необходимый фрагмент и нажмите Ctrl Enter. Заранее благодарны!

Чи сая гIяйибла вегI?

Автор: ХIяжимурад Ражабов Дибгашила ши

ИшбархIи бегIлара аргъбаибси масъалализи нуни халбирулра дубурла шими дацIдулхънила. Ил тяхIяр хIебиахъес нушани се барес дирутира или сецад кьакьавикIулихьар, сегъуналра пикри бекIлизи лябкьули ахIен. Ил багьандан, ил анцIбукь жамигIятла тарихлизиб чараагарли бетаэс гIягIнисилизи халбарили, лехIкахъничиб гIяхIси нушаб цархIил бареси агара.

Сеналра тIашаэс ва барсбарес хIейруси хIяракатличи мешубиркули саби наб ил нушала дубуртазиб кабиркуси хIейгеси анцIбукь. Кьарли дуцибти дянг авлахъуни (степь), гъумли дуцили, чIянкI авлахъуначи (пустыня) шурдулхънигъуна тIабигIятлизиб кабиркуси бехIемцIлизира (катаклизм) халбирулра ил нуни.

Дурути дацI гъайли хIедиахъес багьандан, мисаллис леркисра ну сунезив акIубси Дахадаевла районна шими. Гьайгьайра, бегI гьалаб гьанбуршисра дила ахIерси Дибгаши. Районна дебали халати шимази ил кабурхуси ахIен. Трисанчила, Зубанчила, Зилбачила, Кьялкнила, Бускрила, Кьункьила, Меусишала ва Дибгашила шими, дила пикрили, чузиб хIербирути халкьла лугIи хIясибли ца журала, ургабси тяхIярла шими дирутири.

Лерилра илди шимазирти урга даражала школабазиб бучIути дурхIнала кьадар нуни бурес хIейрусра. Амма арбякьунси даршдусла 80 ибти дусмазиб Дибгашила урга даражала школализиб 300-личибра имцIали дурхIя бучIули бирни нуни балас. Илцадла кьадарла, камли яра имцIали, дурхIни бучIути бурги нуни чедир гьандушибти цархIилти шимала школабазибра.

Иш белчIудила дуслизиб Дибгашила школализиб бучIути 65 дурхIя саби, бикIар. Кьялкнила школализиб бучIути, бурни хIясибли, кIиркалира-сера имцIали саби. Кьункьила школализиб биалли — 19 бучIан саби лебти.

Совет хIукуматла дусмазиб чум бучIан бирутирил чула школализиб багьес кьасли зянкъдяхъира Хъярбачи ДР-ла урибси учитель дила юлдаш ГIяхIмадхан ГIяхIмадхановличи.

- Ну школала директорли узуси замана, — викIар ил, — нушала школализиб имцIа-камбикIули 680-730 бучIан бирутири.

- 730 бучIан! – ахъли дурабикиб тIама тамашавиубси дила.- Гьанна сецад леба хIу узуси школализиб?

- 25 дурхIя, — декIси гьигь абатурли, викIар ГIяхIмадхан.

ХIябцIайнали камбиублигу Хъярбукла школализиб бучIутала лугIи! БубкIули буилигу Дагъиста дурабра хабардерхурси, ярагъла устнала ши!

Чузиб хIербирути халкьла лугIи хIясибли, Хъярбукла шиван, халатази халдирутири нушала районна гIурра ца-чумал ши: ГIяшти, Кубачи, УргIери, КIиша, Уркарахъ. Бурги гьариллизиб илабра бучIули 500-чиб имцIа дурхIя.

БусягIятла замана илди шимала школабазиб бучIутачила баянти дурахъес нуни телефоннизибад тиладибарира районна белчIудила управлениела начальник МяхIяммад Сулайбановлизи.

- ГIяштила школализиб 15 бучIан саби лебти, — викIар ил. – УргIериб – 25. БегIлара камти бучIанти ХудуцIла ва Бакьнила школабазиб саби. Ишдус илди шимазиб урег-урегал школала гIямрула дурхIя саби хIербирути. Журмачила, Муркарахла ва СурсалабачIила шимазиб, бучIести дурхIни агниличибли, школаби гIекIес чебуркъуб. БусягIятла замана нушала районна лерилра школабазиб бучIути 3554 дурхIя саби. (Нуни бални хIясибли, арбякьунси даршдусла 80 ибти дусмазиб районна школабазиб 12 азиричиб имцIали бучIанти лебтири).

«ДубкIулигу нушала шими»,- алкIули саби дила пикри. Шила кьакьурбазиб биштIати хIязта хIебиркьули биалли, хIедикьули диалли иларад биштIатала дукелцIи ва хурала гъям, ил ши бебкIибсилизи халбируси саби.

Бархьси саби, нушала районнизир гьарли-марли дебкIибти шимира лер. Илдази кабурхуси саби Шулерчи бикIуси Хъярбукла мякьлабси шира, сунес нушала корреспондент МяхIяммад Мирзаханов «къаралди-ши» викIуси. Жявлил гечбиубли диркьаличи чузиб хIербирути адамти, дацIдухъи сари Сулевкентла, ГIяммузгила, Кьара-Кьурейшла шими. БацIбухъи биэс викIулра Советский Союзла замана итцадра халаси ИцIарила шира.

Се сабабли илди дацIдулхъутив или хьардикIадалли, лугасра ишгъуна жаваб:

- Жагьилтас дубурла шимазиб хIянчи агара, ил багьандан илди илабад арбашули саби. Дила пикрили, ил бекIлибиубси сабабра саби.

Гьалар, Советский Союзла замана, се тяхIярличир дирутири илди шими или хьардикIадалли, нуни дурути ишди дугьби сари:

- ИтхIели дубурлантас чула шимазирра даарила кьадар хIянчи дири, ил багьандан илдас дурала мер-мусаличи башес гIягIнидеш агарсири. Мисаллис леркисра ишди удирти баянтира:

Дибгашиб тIашбатурсири культурала Юрт, сунезибра кIел дерхI лерси. Илар мерладиубтири 17 шила ва махьурбала хозяйствоби цахIнадяхъили акIахъубси «Заря» совхозла контораби: илцадра бахъал шила хозяйствола санигIятчиби бири совхозлизиб бузули. Илди хIерила замана букахъес столовая бархли абхьибсири.

Дахъал дирутири «Заря» совхозла хIяйвантала хIункьрира мазала дурзамтира. 1949 ибил дуслизир ца Дибгашила Кировла уличилси колхозла хозяйстволизир 12000 маза лертири. 80 ибти дусмазир илдицад хIедурги, амма даарила кьадарла итхIелира лерри. Сецад хIяйванти диэс гIягIнитири ДугIахъарла шила ва ил-алавти сирхIяла махьурбала,Трисанчила, Бускрила колхозунала?! Дибгашир дузули дири дабруми ва кьалтинти дирути МяхIячкъалала фабрикабала филиалтира.

Районна цархIилти шимала колхозуни-совхозунала хозяйствобачила нуни дахъал-декIар дурес хIейрус. Удир кибти баянти дагьес багьандан, нуни 80 ибти дусмазив Дахадаевла КПСС-ла райкомла цаибил секретарьли узуси Ражаб МяхIяммадовличи телефонничибад зянкъдяхъира.

Сунела бунагь-хатIаличивад Аллагь чевверхабну, гIяштан нушала газетала вахъхIила мухбир Расул Балгъуевли лукIни хIясибли, чула шила хозяйстволизир 600 изути кьял дуили сари. 600 кьял ца колхозлизир! Илала чеди гIяштантала ва дирбагълантала вегIдешла хIяйван-къачара. Дебали хужаим бирусири «Ирагъинский» совхозра.

Ит замана районна шимала хозяйствоби «Ирагъинский», «Урагъинский», «Дахадаевский», илдас гIергъи акIахъубси «Заря» совхозунази ва 15-цад колхозлизи кадерхуртири. ГIур лерилра хозяйствоби 9 совхозлизи цахIнадяхъибтири.

Совхозуни-колхозуназибцунра ахIи, заводуни-фабрикабазиб, комбинатуназиб бузесра имканбакIиб нушала районна адамтас. УргIериб Дибгашибсигъуна дабруми дируси фабрикала филиал бирусири, Кубачиб бири лебилра улкалис машгьурти устни бузуси художественный комбинат, КIишаб – кьалтинти дируси фабрика, Хъярбачиб – мегьлизирад шила хозяйстволис гIягIниахълуми дируси комбинат. Уркарахъиб бузули бири дурусси механикала (точная механика) завод, сунезибра 450 адам бузули лебси. Кубачила, Хъярбукла комбинатуназиб ва КIишала фабрикализиб илди шимала лебилра хьунул адамти балала динди дирули бузесра бирутири.

Лерилра илди лигIматуни хапли деткахъиб. ДацIдухъун хIяйван-къачализирад ва маза-маслизирад шиниш кьарли дуцибти дубуртала лусенти. ЛехIдешлизи гIеладикиб дубурла мер-муса. Чи саю гIяйибла вегI? (Жаваб агара).

Чи сайри гIяйибла вегI Китайла, Инканала, Македонияла, Монголияла, Персияла, Византияла, Римла империяби дехъубли агардиънилис? Чи саю гIяйибла вегI «чебяхIси ва цIакьси (великий, могучий) Советский Союз» пашкабехъахънилис? (ГIурра агара жаваб).

Добавить комментарий

Добавлять комментарии могут только зарегистрированные и авторизованные пользователи.

5