КАЛА-КОРЕЙШ МЕДИА
Меню
12+

«КАЛА-КОРЕЙШ МЕДИА"

21.05.2021 10:37 Пятница
Если Вы заметили ошибку в тексте, выделите необходимый фрагмент и нажмите Ctrl Enter. Заранее благодарны!

Гъабзаван ургъули калунсири

Автор: ХIяжимурад Ражабов, Дибгашила ши.

ГIергъити дусмазир Чедибдешла БархIиличил бархбасахъи, ЧебяхIси ВатIа дергълизиб алхунти ва илабад чедибдешличил чарбухъунти дибгашантачила макьалаби лукIутири нуни. Бархьси саби, гьарилличила делкIесра хIейубра, сенкIун набзи илдачила ва илдала гьунартачила буруси чилра хIейри: дергъла майдунтачиб калунти 28 дибгашайзибад 19 къел-хIерзи агарли беткахъибти саби.

Нуни кьасбарира ишдусра дявила бутIакьянчибачила ца-биалра макьала белкIес. Ил пикриличил сагати баянти даргес гIяхIцадхIи Интернетлизив къяйцIикIули калунра. Ахирра дила дудешла узикьар МяхIяммад ХIясановла дявила гьуниличила бурути лерилра документуни даргира.

Нуни балусири арбякьунси даршдусла 60 ибти дусмазибра ириъ гIямрулизивад арякьунси «Замана» газетализив вахъхIи узули калунси Кьункьила шилизивадси Запир Харбиловли иличила белкIунси биъни. Дергълизив алхунси сунела дудешличил ХIяса МяхIяммад (нуша илис или дикIутири) варх ургъули калунси сай бикIули бакьибси Запир МяхIяммадович, Дибгаша вякьи, иличил къаршивикибси сай.

МяхIяммад Сулайбанович ХIясанов 1921 ибил дуслизив Дахадаевла районна Дибгашила шилизив акIубсири. 1941 ибил дусла февральличивад 1945 ибил дусла октябрьличи бикайчи ил ХIунтIена ГIярмиялизиб къуллукъбирули калунси сай. Дергъ бехIбихьибси цаибил бархIиличивад илди тамандиайчи ил душмантачил ургъусири.

«Товарищ М. ХIясанов ЧебяхIси ВатIа дергъла жигарла бутIакьянчи сай. Северный Кавказла фронтла Урхьула бригадала хIябэсил батальоннизив ургъухIели, Туапсе шагьарла удир ва Новороссийсклизир илини гъабзадеш чедаахъибтири», — белкIи саби ца документлизиб.

Ил багьандан урги ил, 70 ибти дусмазир Л. И. Брежневла «БиштIаси ванза» бикIуси жузличила нуша гапдикIухIели, «итав Брежнев хIейри, Новороссийск азадбатахъурси 18 ибил гIярмияла командующий генерал Леселидзе сайри» викIуси. «Брежнев 18 ибил гIярмияла политотделла начальник вируси сай» викIуси набчил ил хIейгу-хIейгули разивикибсири. «Леселидзе нуни чуйнара чеваибсири, Брежнев биалли цайналра чеваибси ахIенри», — чеббяхъибсиван тамандарибтири илини дурути.

«Южный фронтла 19 ибил танковый корпусла 28 ибил мотострелковая бригадали Донбасс ва Крым азаддалтахъухIелира ургъули калунси сай МяхIяммад ХIясанов. Сегъуналра урехиагарси ургъан сайри ил», — белкIи саби гIурра документлизиб.

«Илини гъабзадеш чедаахъибти сари 1944 ибил дусла июльличир Западный Буг хIеркI ихъухIелира», — бучIулра цархIил документлизиб.

«46 ибил гIярмияла 51 ибил стрелковая бригадала 3-ибил батальонна минометунала заряжающий ефрейтор ХIясанов МяхIяммад Сулайбанович гьалавихьибси сай ХIунтIена Зубарила орденничи», — бикIули саби нуни бучIуси шабагъатунала кIапIилизиб. Илини ил орден касибси саби. Наб гьанбиркур: виштIахIели МяхIяммадла халал урши ХIяса гIябаличиб (фуфайка) ил баршили бири.

«312 ибил Смоленскла стрельковая дивизияла разведчикунала взводлизиб къуллукъбирухIели, илини юлдашуначил варх 70 душман ясирбуцибтири».

Сунела «Гъабзадеш багьан-дан» («За отвагу») бикIуси цаибси медальличи гьалавирхьухIели, командирли шабагъатунала кIапIилизи делкIунтири ишди дугьби: «Санинструкторла хIянчи заманалис дузахъуси урег-ибил стрелковая ротала стрелок ХIясанов МяхIяммад Сулайбановичли душма хIярхIубала удиб 20 бяхъибтас цаибси кумек гIеббаахъиб ва 11 декIли бяхъибти дявила цIализибад урехиагарси мерличи баахъиб».

ХIяса МяхIяммадлис кIиибил медаль «Гъабзадеш багьандан» се багьандан гибсирил нушани иткъира балуси саби. БархIехъла замана хапли тIашбизурси телефонна гьимир балбарахъес командирли ургъан М.ХIясанов архIяличи вархьаили уилри (Бархбасла гIяскуртала ургъан гьимирра някъла буцили вацIализивяхI гьайвиуб). Сунечи хъарбарибси хIянчира таманаили чарулхъухIели, къаршихIебикесу илис кIел душман. Илди лябкьуси гьунчив кьадала гIела дигIяникили, душманти сай левихIи баайчи тIашизурли сай. Хабарагарли гъуц бурхIили ца немец таманварили сай, итил, бекIлизи автоматла къандакъ бяхъили, къагъварили сай. Къагъиубсила някъби гIела дигьи сай, ва илала бекIличибси пилотка гужли кьакла къузбарили сай. «Душманра гIелахъили, хъусли (по-пластунски) нушала частьлизи виухIели, сенрил немецла мухIлилабад пилотка кабикиб ва ил дила хъарчIайзи кьацIикун. Дакьадалри хIушани, дила хIили башуси хъарчIала чебаибхIели, наб кумеклис гьала бакIибти юлдашунала дукелцIи!», — бурибсири нуша диштIахIелил ХIяса МяхIяммадли сунечил кабикибсиличила ва чебаахъибсири нушази хъарчIайзибси хIяна.

«Лерилрара-сера ургъанна хIянчи дарили уилигу илини, — гьанбиркули бургар хIушаб, — стрелокла, миномет биршусила, связистла, разведчикла, саниструкторла». Бархьси саби хIушала пикрира.

Дявила майдайчив ил хIяйна декIли вяхъибсири.

Хъули чарухъун МяхIяммад ХIясанов коммунистли, ХIунтIена Байрахъла орден ва кIел «Гъабзадеш багьандан» медаль диханни (кавалер). Узиб колхозла шоферли, хIяйвантала фермала заведующийли… Абикьур гIяхIси хъалибарг.

Чедибдешла байрамла бархIи нушани ХIяса МяхIяммад школализи живирусири. Иларадли лерилра нуша школала бучIантачил дарх памятникла гьала дашутири. Школала дурхIни илини дурутачи иштяхIличил лехIирхъутири. Нуша халатира лехIирхъули дирехIери илини дурутачи, сенкIун илини къяна хIебури. «Сегъуна куц-сипатла бири немецуни?» — хьарбаибсири нуни илизи. «Дебали ахъти, арати ва белкъунти бири, — викIи ил. — Илди къандакъ каниличи буцили, автоматлизибад хIярхIуба иртутири, лишан хIесили».

1994 дуслизив хIила гъяжла изай ил нушачивад арухиб. Илала халаси узи ПаччяхIла Муса дявтазив къел-хIерзи агарли веткахъибси сай.

Добавить комментарий

Добавлять комментарии могут только зарегистрированные и авторизованные пользователи.

2