КАЛА-КОРЕЙШ МЕДИА
Меню
12+

«КАЛА-КОРЕЙШ МЕДИА"

23.04.2021 13:24 Пятница
Если Вы заметили ошибку в тексте, выделите необходимый фрагмент и нажмите Ctrl Enter. Заранее благодарны!

Игитуначила хъумуртуси ахIен

Автор: ПатIимат Кьурбанова

Дагъиста марси урши

Бахъал чебяхIти адамти дунъялис ва Россиялис пешкешбарибти саби Дагъистай. Илди-ургаб гIялимти, спортсменти, культура ва искусство гьалабяхI арбукибти устни, поэтуни, писательти, жамигIятла-политикала ва пачалихъла хIяракатчиби, полководецуни ва космонавтуни бархли леб. Республика ва улка машгьурбарибти илдачи дагъистанлантани пахрубирулира саби.

Илдигъунтазивадси машгьурси ва хабардерхурси Дубуртар Улкала урши сайри СССР-ла КГБ-ла генерал-майор, ГIямар МуртазагIялиевич МуртазагIялиевра. Илала бамсриагарси бузери улкали, Дагъистай ва цархIилти улкнани правительствола ва цархIилти шабагъатуначил ахъли кьиматлабарибси саби. Ил шабагъатлаварибси сай кIел «ХIунтIена Зубарила», «ХIурматла лишан» ордентачил, «Дагъиста гьаларти къуллукъуни», «РФ-ла ХIурмат», жамигIятла организациябала ордентачил Андроповла ва Петр ЧевяхIсила «Щит Отечества», «Дергъла байрахъла» ва «Халкьанала гьалмагъдеш» ибти ва Афганиста Демократическая Республикала кIел орденничил. Илала 70 медаль лер. Илдала лугIилизир Кубала, Чехословакияла, Болгарияла, Польшала, Вьетнамла ва Монголияла.

ГIямар МуртазагIялиев республикализивцун машгьурси ахIен, илала дуравра ил хIурматчевси ва хабардерхурси дубурлан виъни балуси саби. Гъабзадешла ва патриот бяркъла шайчив мисал сайлин, халаси гъираличил жагьилти патриот бяркъличи биркахъули, Дагъиста миллатунала ургар узидешла ва даршудешла бархбасуни гьаладяхI дашахъули, ветераетачилра халаси хIянчи дурабуркIули узусири.

Республикализиб жигарчебли бузусири ГIямар муртазагIялиевичли бекIдеш дируси Россиялизиб цайли ца лебси телевизионный краеведунала-следопытунала отряд (ТОКС). Ил отрядла членти баибтири Мурмансклизи, Москвализи, Крымлизи. Илдани ТОКС-ла музейра акIахъубсири.

ГIямар МуртазагIялиевли пачалихъла урехи хIебирахънила органтазиб 50 дус къуллукъбурибсири. Ил гIядатла хIянчизарличивадли Дагъиста КГБ-ла председательла цаибил заместительла къуллукъличи ваибсири, младший лейтенантличивадли – генерал-майорла уличи. Ил мурталра декIарулхъусири сунени чеббикIибси санигIятлис мардешличивли, офицерла ламусчевдешличивли ва гражданиндешла яхI-ламусличивли. Бухъянси манзиллис хасти командировкабачи вашусири. Илини къуллукъбирули калунсири «дуцIарти точкабили» сарти Эфиопиялизиб, Ливаннизиб, Сириялизиб, Турциялизиб, Ираклизиб, Вьетнамлизиб.

Хаслира къянсили уббухъун 80-ли ибти дусмазив полковникли вируси дубурланнис Афганистаннизи дураберкIибси командировка. Илав ил 4 дус калунсири. Гьала-гьала илини бекIдеш дирусири «Север» бикIуси оперативный кьукьялис. ГIур СССР-ла КГБ-ла дурала разведкала руководительла заместительла къуллукъуни дузахъули, ярагълабарибси оппозицияличи къаршили дяхIчиаибти далдуцуни дурадуркIнилизив сабухъчевли узусири. Илгъуна бузерила гIяхIдешличибли халкьани-ургар даршудеш бирахъни, Россиялизи боевикуни бухIнахIебу-хъахъни, советский халкьлис урехи хIебирахъни гIеббурцусири. Илини бекIдеш дирниличирли стратегиялашал дебали мягIничебси Мазари-шариф шагьарлизиб дураберкIибси джерга-собрания бетерхурсири Афганиста даршудиэс хIейгути кьаманачил. ГIямар МуртазагIялиевичлис имканбакIибсири джергала бутIакьянчиби даршуси гьунчил масъала ирзнилизиб кьабулбикахъес.

Илгъуна даршудешла гьунчиб кацIибси ганзли мерличибти адамтала ва нушала бургъантала азирти гIямру дерцахъес имканбакIибсири. Гьарли-марси дубурлан сайлин, илини бусурман дин пайдалабарили ва дипломатла пасихIдеш чедиахъули дургъби тIашаъни бегIлара бархьси баркьуди биъни кабизахъурсири.

Афганистайзивадли чарухъи гIергъи, Россияла ФСБ-ла Академияла хасси факультетла начальникли узескайибсири. ИтхIели халаси хIянчи барибсири илини контрразведкала миллатла кадраби хIядурдирнилизиб. СССР-ла ванзаличир Северокавказла республикабала вайнукьябани даргиънила баркьудлуми дурахIедеркIахъес багьандан зурбаси хIянчи дураберкIибсири илини итхIели. Илдигъунти усал гъубзни Дагъистайзибадлира лебтири, сабира Турциялизиб, Сириялизиб, Египетлизиб, Иорданиялизиб, Эфиопиялизиб ва Ближний Востокла цацадехIти улкназиб хIербирути. Илкьяйдали Россиялара Дагъистара цадеш жигарчердарни ва урехи хIебирахънила бетуцлизир дурадеркIибти далдуцуни багьандан илис КГБ-ла генерал-майорла у бедибсири.

Отставкаличи арякьунхIели ГIямар МуртазагIялиев Дагъиста жамигIятла-политикала гIямрулизир жигарла бутIакьяндеш дирес вехIихьиб. 1991 ибил дусличивадли ил ДР-да Правительстволизибси дургъбала бутIакьянчибала баркьудлумала шайчибси Комитетла председательли узескайибсири.

ГIямар МуртазагIялиевич хабарла контрразведчикцун ахIи, творческий адам сайлинра машгьуриубси сай. Илини чекистуначила ва ишхIелла гIямруличила вецIани жузи делкIун. Илини гIяхIцад дусмазир адамти гражданская оборонала ва хабарагарли кадиркути анцIбукьунала шайчиб хIядурдеш бирнила далдуцуни дурадуркIнилизир жигарла бутIавкьяндеш дирули сай. Дагъитайзир бегI гьалар илини бекIдеш дирнила удир «Российская система гражданской защиты в Дагестане» ва «По долгу совести» ибти тарихла очеркуни дурадухъунтири.

ГIямар МуртазагIялиевичла сипта хIясибли ва илала бекIдешлиур дурадухъунтири 11 томла «ХъумхIертнила жуз» ва 15 томла «ВатIа Солдатуни» ибти жузи. Илкьяйдали нушала ВатIан батахъурти гIяхIгъубзни хъумхIертахънила игитси баркьуди саби ил. Ил чебяхIси баркьуди багьандан Дагъиста Пачалихъла премияличи лайикьикибсири.

Улкала гьалар дурадеркIибти черяхIти баркьудлуми багьандан МуртазагIялиев ГIямар МуртазагIялиевичлис «Дагъиста Халкьла Игит» ибси дурхъаси у ва «Дагъиста Халкьла Игит» ибси мургьила зубари дедибтири.

ГIямар МуртазагIялиевич адамтачил валикибси, илдачил ихтилатикIес ва масхурта угьес дигуси, секIал хъумхIертуси адам сайри. Дигалли жагьилтас дигалли гьести гIямрула адамтас кумекличил музаухъес мурталра хIядурсири. Сунела пасихIдешличил, бархьдеш дигниличил, багьудичевдешличил ва адамлизир диэс дирути лерилра черикIла къиликъуначил ил чеалкIуси наслулис мисалли ветаур. Ил илцадра адамтачи дигичевси ва малхIямси адам сайри, гьачам иличил къаршиикибсини ил муртлисалра хъумхIерти.

ДеркIибти дусмачи хIерхIеили, ил мурталра спортлизив виркьнилашалра мурталра жигарчесири. ХIязлис ахIенригу илини республикала кункси атлетикала Федерациялис бекIдеш дируси.

Сунела гIямрула марси гьалмагъ Сакинат НурмяхIяммадовначил дарх илини талихIчерти гIямру деркIиб викIалра хатIа бетхIерар. Ил чина улкали вархьалрира, сунечил ил дубуртани арикьурси ва ряркъурси черяхIси рурси рарх рирусири. Илдани адабчебти ва улкалисра халкьлисра марти дурхIнира абикьур.

2018 ибил дуслизив ГIямар МуртазагIялиевич Россияла Игитла уличи лайикьикибсири ва «Мургьила Зубари» медаль бедибсири.

Ахъси кьимат лугули саби илис сунечил барх бузули калунтани, шанти-тухумтани, унрубани ва ил валутани. 2019 ибил дусла ноябрьла 19-личив ил итил дунъяличи арякьун ва улкалисра республикалисра халаси бетахъри биуб. Илкьяйда сунела зурбаси шала шавлахIебиахъубли, муртлисалра ухуси шалда зубариван халкь-ургав пархкайкIули гIямру деркIибси адам зубрала малаикван чевяхIси сай. Илдигъунтачила — Гъунибла районна Кулла бикIуси шилизивадси гIяхIгъабзачила вецIани ва даршани дусми ардашалра, наслубани хъумуртуси ахIен

Добавить комментарий

Добавлять комментарии могут только зарегистрированные и авторизованные пользователи.

6