КАЛА-КОРЕЙШ МЕДИА
Меню
12+

«КАЛА-КОРЕЙШ МЕДИА"

26.03.2021 14:51 Пятница
Если Вы заметили ошибку в тексте, выделите необходимый фрагмент и нажмите Ctrl Enter. Заранее благодарны!

БарахIелли хIяракат - гIячихъбирар хIякьикьат

Автор: Б. ХIябибуллаев, Бускрила ши

Мискинти сари хIейкIус ну гъяйикIул дарган мез, даим сахъли хIерикIус чехIегахъес нясси гъез. Дарган нешла мезлизир, Ибрагьим, кIел дев (чумра гIурра дургар) лерти сари ахирлизирти ца-ца хIярпли мягIна барсбирахъути: тилмаж ва тилмач.

Тилмаж – пал буршуси адам, илис дикIехIе палчи, хIяйтарай.

Тилмач – мез шурдалтуси адам – переводчик.

Сунела бунагь-хатIа урдуц, дила хала неш рикIули рири: «Дурашайчила белкIес яра гъай бурес хьулухъадли, вари, абала, мяхIкамли шикьикIен, сенахIенну ил чула шан кецIали гIяхIли вала хIуничивра».

Ириъ ноябрь базличив гIямрулизивад арякьунси дила цакласслан, цакурслан чIишулан Рабазанов Тузарли, гьар гIярякьили ванасатурхIели, урус мезли дурабалти: «Если я не за себя, кто будет за меня, если я только за себя, зачем я, или кому нужен я».

Гьанна, Ибрагьим, ваши, узис ват, кабяхъибсиличи гьачам-гьатIи чардулхъехIе. Ириъла ноябрьла I9-личиб «Замана» газетализиб «Бускранти мурт шинничил гIеббуцесара?» — Ибрагьим ХIямзаев, Кьялкни – макьалали ну кIел хIяйчи ушира: разидешла ва пашмандешла. Разидешла лам гилдибухъахъун белкIла «заглавиели» ва дила макьалаби дучIнили. Илис, Ибрагьим, халаси баркалла. Пашмандешла зимличила бурайчи, ИБрагьим, хахамдирехIе белкIла даргмах. Лерилра гьаб-гIергъидешличил дурисну, сабур тIалаббара. Гьала-гьала чили ва сен-сен, чидил хIяйтарайли варгибсири? Балулра, трисанчиланти бикIуливан, хIед илди авара кьяйс гили-кьабтацадалра хIяжатли хIедиънира. Шакиркулра, чидил палчини пал душибалра. Балулра, хIушала (хIелара палчилара) бускрантачила сяйти пикруми диъниличилара. Балулра, цагьатIи секIайчилара – палчилис урхIла някъли бемжа (бускранти демжа бикIар) дуракаэс дигниличилара. Чум дус хIуни Бускрила ши чехIебаилри? ХIушала ши ЦIурцIала музаличи чебяхIбикнира чебаибси саби некIубал.

Бускрила шира Кьулала дубурла музаличи чеакили саби. ИкI музаличибад диркьала шими ва Огни шагьар чедиу. Ибрагьим (имцIали хIед Къаркъала Ибрагьим бикIнира балас), хIу хIял-тIабигIят ряхIятти, адаб-хIяя чебихьралис сахIесеси, хIярга къаркъагъуна гъабза сай или гьанбиркусири. Ну тамашавирахъуси ца секIал саби, хIуни гIямрулизибра чехIебаибти адамтала уми-фамилияби, цацабехIтала гъарацIдешличил ихъниличи.

БикIули бирар, адам вагьес багьандан барх пуд зела беркес гIягIниси саби или.

Улгас, узи, палчиличил дарх чум пуд зела деркунрира.

УркIилара хIебакIиб, Ибрагьим, дурашан хIура бускрантала децI-дарданази ихъур или. Илисра баркалла.

Дила макьалализирти гъай, ишбархIиличи бикайчи, шин шилизир чяхIхIедухъниличила, лебра лебси ца гIинизличи, илра гIяхIцадла гьарахъси, хъарлиб биъниличила, шилис ва шантас кумекбирути бускрантачила сари. ХIела макьала, Ибрагьим, чила мухIлиличибли белкIунсил хIунира палчинира багьаб, гъудурмаличи шурбухъи саби.

Замана баили саби макьалала даргмах хахамдарес. I977-ибил дусла дуцIрумлизир детерхурти выбортачир дибгашан Кьадила МяхIяммад, Гъуладтив ШяхI (бунагь-хатIа урдуцаб чула), Бускрив ну сельсоветунани дикIибтири. ХIябалра МяхIячкъалализи базла курсаначира дархьибтири «Ца хъулир хIерра диубтири.

Совхозуни акIахъубхIели, Кьадила МяхIяммад совхозла директорли катурсири. Меусишарад кибти шинничила. Шинна ца урунж бедахъес чуйнара дугьабизуртири. Разибикахъес багьандан хIяракат я кьялклан Сулайбанов ТIагьирла (ил дила ца класслан сай) я Ибрагьимов БяхIяммадла ишра или буреси лебси ахIен. Итди дусмазиб хIякимти-ургабра, шимала бухIнабра, шила бухIнабра гъай бузути БяхIяммадов Кьадила (имцIали илис Тетейла Кьади бикIи),Камахлан ГIябдуллала, Магьдила Сулайба хIяракатуначибли сабри разибикибти. Бускрила школала директорли узули вири уркухъан Бабаев ЯхIъя Муслимович. Илала кумекличил школала дурхIнира, (ну бекIли виубли) шантачил барх татаул буркъахъес билхъаличи дархьибтири. Шин кибхIели, ХизрихIяжи бикIуси меусишайс сабухъ бурчуси замана I00 – 200 килограмм ризкьилара лугутири. Меусишанти гIярзбикIули, ХизрихIяжила шин лерти ахIен ризкьи лугес, нушани илди гIяхIбаркьлис гибти сари или, чердяхъяхъибтири.

Пенсияличи ваайчи, I998-ибил дусличи бикайчи, гьар сабухъбурчуси замана, ну хъарахъличи вашусири ризкьи, нег багьандан, амма «ХIяжи» хъарахълизи итхIели шин кес балкьаурти ахIенри, гIяхIти объектуни тIашдатур диалра. Къирли буцибси гьунчи кахIеили, вацIала дублаб парчбикIуси урунж бири. ХIулрумачи баршибси чарма тракторлизи хъусбяхъяхъили дикутири.

-- Гьанна ца генерал Хасбулат СалихIов (Хасбулатла фамилия СалихIов ахIенну Хасбулатов саби, Ибрагьим) ахIенси, шантас кумекбируси чилра агара викIулри хIу, БяхIяммад.

-- ВикIулра, чуйна бураслира, бархьсира саби.

ГIергъити чумал дус шантас I2 «Замана» газета къулбасдируси Хасбулат ахIену? Илдицад «Ассаламра». «ХъалихIяб» бикIуси мер тебси саби дай шилизиб. Илар хIябал хъали хIяб лер. Дурхъати адамтала хIябани сари или халатани бурули бири. Илаб ца биштIаси хъалира леб. Ил гъятIкабиубли лугьнала иникъличи шурбухъири. Сагали муцуртира делшахъи, хъалчра буцили сунела харжаначил цIикурла хъаливан кабизахъур. Бускрила шилизи вакIес кьадарбиалли, чебаэс гьаввакIи, Ибрагьим. Мижитлизи башути маллубала гъай хIясибли, арцра луга бикIи.

ГьатIира хьарбиулри, Ибрагьим, чи сайрира хIушала шоферти Абсила Рабаданра, Халикьла Кьадира Москвализи бархьес илаб гостиницализиб хIеркабиахъес, берк-бержличил гIеббуцес кумекла някъ гьабатурти? Чедиб гьанбушибти халкь-ургаб хIурмат-кьимат лебти адамтира, кам-гьамли даражаличилти шантира, Ибрагьим. Чуйнара итхIели халал дурхIяличил школала дурхIначил походличи Москвализи ваибсири. Москвализи поездлис 29 къуруш дири. Институт таманбарили гIергъи, шила хозяйствола управлениелизив узули вири бускран МяхIяммадов Идрис. Иличи сабри илди бархьибтира, илини сабри кIелра вакил гIягIниси адамличи бикутира.

БирехIе-балтехIе ибти гъайли белкъахъи чарбарибтири. Ил гIямал гьархIебизурхIели сабри шила халкь МяхIячкъалализи букьес дурабухъунти, хIерхадли, Ибрагьим, мицIирли левалси итхIелла райком Герма Ражаблизи хьаркабаа. Дила чебла ахъес багьандан, шила халал сайхIели, Ражаблизира (райком) ГIяйнилавлизира (исполкомла председатель) багьахъес халкьла пикриличила вякьунсири. Дила гъай кIилинра дягIлиркабатур – чина букьесара илди? Дехла автомашинтачиб, гьар машиналичи кIи-кIел шофер кабиахъили, дурабухъун. ЯРажабли, я ГIяйнилавли, я милиционертани тIашаэс хIебиуб. Трисанчила шила чедибси кьячIличи тракторти, машинти гьакаили, гьуни гьабариб. Дархкадатурли илар машинтира, хьура-хьурали Хунгиялизи баибтира. Ил мерличи ГIябдулбасиров гьала вакIили, сунечи чесили ил суал, хъули чарбарибтири. Шантачил варх, гьайгьайра, нура левсири. «Нуни бускрантачил дахъал кьацI деркунти сари»…, -- даимирулри, Ибрагьим. Ну биалли гьанна 82 дус илдачил варх укулра, гьигьикIулра. Дахъал кьалли кьацI дерки ургуд, амма…

Гьала-гьала хIела предложение белкIуса:

-- Социалист Бузерила Игит Гьилал МусахIяжиев сагаси журала «Газ» (Волга) машина районнизиб бегI гьалав асибси бускран ахIенрив? Агьагьай, Ибрагьим, ил хабарли хабар гьала хIебалта.

Улгас, хIела жан дат, Гьилал МусахIяжиев – Социалист Бузерила Игит – гIяштан виъни гьаннара хIебалули левалрив? НукIун чевверхиша, чебберхесара хIечибад гIяштантира ил валути сирхIянтира чула Игит бускранварниличибад. Бахъ халаси къянали, марли, бялчIулив бархьдеш, сабира ил сихIрула гъапулбирул сукъурдеш. Ца биштIаси хабар бархли гьансабикахъиб.

Буили саби кIел юлдаш. «Ваши ца-ца къяна дурехIе, -- викIули сай ца итиллизи, -- удиикибсини гIярякьила шиша асесли».

-- Жалчи хIурин, вехIихьи, -- иб итилли.

-- Вири дила хала дудеш. Вархьли тIашкайзаллири, илала кьатIа бекI закла бурхани чейгули буилри.

-- Закла бурханиб ца кIантIиси секIал къаршибикиб хIейкIив? – суал бедиб итилли.

-- Валлагь, ца кIантIиси секIайчи кьатIа бекI гачбикиб, -- чарбатур жаваб.

-- Ил кIантIиси секIал дила хала дудешла хIячми саррин, халтIухъен кисализи, -- дукаряхIиб кIиибил.

ДаимдирехIе, Ибрагьим.

-- Райбольницалис миллионти къурушмала ваяхI асибси, Бускрила школа барахъибси, Лукошенколичил тянишси боксла ассоциацияла вице-президент ХIяжимурад ГIябдуллабеков, урус мугIяллимтас памятник тIашбатурси скульптор ТIалхIят ТIалхIятов, Лицецк шагьарлизибси дабрумала заводла вегI Чкабур Чкабуров, хабарла председатель МяхIяммад СалихIов, баркьудила адам Шарип, далайчиби РяхIмановхъали бускранти ахIену, -- викIулри, Ибрагьим.

Лебилра бускранти саби. Гьаб-гIергъидешличил гьарилличила.

Райбольницалис ваяхI асахъес миллионти дархьибси гъай гьанна хIезибад саби иргъуси. Ит больницара ил хIура ахтардибара. Школа барахъибси ХIяжимурад ахIену,ХIяжимурад акIубси сай I969-ибил дуслизив. Арза гьанна хIисаб -- викIулри. АхIен, узис ват. Школа барахъес харжани чинарад касибара. Нушала сагаси школа чебаибсив хIуни? Нуни бучIахъули калунти Валдай шагьарла техникумлизиб бучIути ХIяжиев МяхIяммадла (ишис къантIли МихIхIи бикIар), Расулов Расулли (Маллала Расул) саби бугьули, учительницази гIярза белкIахъи, райисполкомлизи бархьибсири.

Ну итхIели сельсоветли узулри. Ил гIярза багьандан викули-сайкули Дагурай белкахъунсири, ГIяйнилавли.

-- Лерилра делкIунти дархьти сари. Планнизира кабикахъая арцра декIардарая, хIебарахъасли гIур сайра гIяйибла вегI. Илала асар бетаурал бурес хIейрус, амма хIяжатдиркути гIягIниахълуми дикесдииб. Далгалис къараулли катурсири сельсоветла бухгалтер Расулов ХIямза. ХIерхадли, Ибрагьим, ахтардибара. ХIяжимурад акIубти дусмира далга дихути дусмира. ИтхIели ил гIулухъа урги. ЧIянкIли ца секIал ашкарли балас, иличила хIуни гьанахъили ахIенри. Районна бекI ГIялиев МяхIяммад (ЧIигъу) вирухIели, районна спортзаллис боксертала РИНГ бархьибсири.

Скульптор ТIалхIят. Неш ребкIили, цIуръавиубхIели, детдомлизи ведибсири. Итала гIергъи я нуни я шантани чеибси ахIен. Илала биштIаси суратунала бегI брошюра бикибси саби набзи.

Уркарахъибси памятник Далгатли (брошюрала у Далгат саби) барниличила мягIлумбарибсира ну сайра.

Чакабуров Чакабурличила. Цаибилгъуна, Чакабуров хIебикIар илис ГIябдуллаев бикIар. ГIябдуллаев Чакабурла дабрумала заводличил бархбасра лебси ахIен. Авал дус нуни учIахъули калунсира. Илдала класс Москвализира букибсири. Первомайсклизиб (Учабулахъ) I0-ибил классра белчIун. Мургьила медальлис кандидатра сайри. Арц, чула вегIебш. Дудешла някъ хIебаиб биэс, цархIиллис бикиб.

Институт белчIун. Липецклизив партияла замана райпола председательли узули калун. Бускран рурсиличи хъайчикайиб. Урши Рабадан акIуб. ДекIарбикиб. Урус рурсиличи хъайчикайиб, итав калун. Илала урши Рабаданра нуни учIахъули калунсири. ХIера, ил дабрумала завод бикIуси Рабада саби. Илдира гIяхIлицадра чехIебиид. СалихIов МяхIяммад. Дила цакласслан. Генерал Хасбулатла дудешгIевли халал узи. Совхозла директорли узухIели, гIяхIцад бускранти илала совхозлизи бузес баши. Ца дус нура вякьунсири. Барибси хIянчи хIясибли хIекьра луги. Илра кумек саби. Далайчиби РяхIмановхъали. Ставропольлизиб акIуб, ишаб багьуди касиб. Гьарахъти биалра, тухумтира саби.Шилис, шантас багибти ахIен. ДалайбикIаб. Арадеш чус. Гьачам, чула абаба ребкIибхIели, Хасбулат чеибсири. Итил бекIлил суратлизив ахIи чеибси ахIен. Улис бурес биалра, бускранти саби.

Баркьудила адам Шарип. Бархьли бурасли илала баркьудиличила цаялра бускрай я чебаибси ахIен, я бакьибси хIебургар. Школа таманбарибхIели шилизивад дуравхъунси сай. ГIярмиялизив спорт ротализи викибси сай. ХъячIа-хъячIа урши сай. ГIяхIцадхIи Сибирьлизивра калун. Итав ресторайгIив «вишибалали» узули калун ибси хабарла бакьибси саби. Дудешра узира бебкIибхIели вакIиб, гьанна Ставропольла крайлизив сай бикIни ахIи балуси агара.

Депутатуни. Арц Дузахъни. Гьалабра бири ил гIядат, гьанна гьатIира мурхьбиубли саби. Я хIуни я нуни ил уббяхъес хIедирехIе. Ца масхарала мисалра бизахъурли, Амирбегличила гьанбуршулра. ГIяхIли валуси сай. Амирбегла дудеш ГIябдуллара, алжана габ сунесну. Амирбегла урда итхIели Ибрагьимов МяхIяммадличиб сабри, Ибрагьимовла хьунул дибгашан сархIели. Беркунсири иличил барх хинкIра. Виубсигъуна кумекра барира. Гьарахъ-гьарахъли Кубала Расулла у бихуси дарган Раулра вагьурсири.

-- Хъулри гъятIдиаб хIушала, турбабазирад кибти шин дурхъатив…, -- викIулри масхаралис. Марлира, дурхъали дуили сари, Ибрагьим. Лебара ишбархIи турбабахIи хIедукибти шинни бужути?

Балулрив нушала район чум дус бузулил меусишантала Бутаурад шин кес?

Бутаула чебаибсив хIуни, Ибрагьим? Нуни кьалли чебаибси саби. ИкIар шин – кьунби дири итхIели. ГIулухъа ну итхIели шинкьани вякьунсири. Гьанна бускрантира икIди шинничи хIерли саби.

-- Юлдаш БяхIяммад, Сашкалара, Дядькалара, Захарлара кумекличил абзур ши балхути шинна суал арзес вируси ахIен, -- викIулри ахирлизивра.

Чили хIебалули ил, Ибрагьим? Ишабра дила белкIла мягIна аргъили ахIенри. Амма абзур Россиялизиб, гьарахъ хIедукьяхIелра, кьиматлабируси «волонтертала» хIянчиличи тудирхъулри кьалли. Арзес хIейрар, амма къияндикибхIели, кумекбарни вайсив?

ГIяхIна. Кьялклантани арц учидяхъиб. Кумеклис дураб хIербируталара шила халал Абакар Абакаровли балахъа, -- викIули ахIенрив? Гьанна вархьлири хIу, Ибрагьим. Наб гьанбикибсири, дукала гьабуцалли, кьялкланти арцли пухIбикIути бургар или. Халкьлизирад дучибти арцра чина-диалра кадихьес асухIебирар: чидилли сецад дедибал лукIуси, илди хIердируси, чина чум харждиубал ахтардидируси гIягIнити ахIену.

Кьялклантазибад гIибрат касая викIни, Ибрагьим, гIеббуцеси пикри саби.

Илис кьалли азир баркалла викIус.

Эгер, уркIи бакьеси хилтIбарили виасли чевверхи. БалкIдешли бархьдеш бялчIуси заманара бакIили биэс, гьатIи.

Чуйнара чумра ахъибти саби нура хIяйтварес хьулбухъунти: «ХIу журналист виадли, сен район бугутачила хIелукIулри?» Илдигъунтас ила жаваб ца саби:

-- Цаибилгъуна, багьадурти, хIяйтварибихIи дуцIкайкIес ну гIяяркьянала хя ахIенра, кIиибилгъуна, ляхIбира – дила, хIулбира – дила. ХIулбани чебаибсиличила вирус ну вирхаруси: лебси – агархIебарес, агарси – лебхIебарес.

Добавить комментарий

Добавлять комментарии могут только зарегистрированные и авторизованные пользователи.

2