КАЛА-КОРЕЙШ МЕДИА
Меню
12+

«КАЛА-КОРЕЙШ МЕДИА"

05.03.2021 12:01 Пятница
Если Вы заметили ошибку в тексте, выделите необходимый фрагмент и нажмите Ctrl Enter. Заранее благодарны!

МалхIямти хIял-тIабигIят пешкешдарибтив чили?

Автор: Б. ХIябибуллаев, Бускрила ши

Сагал дуслизиб дурабухъунси «Замана» газетала I-ибил бяхIлизиб ПатIимат Мирзаевала «ГIяхIладли бякьун» макьала чедибирхъухIели, урегал хьунул адамла саркъибти суратуни набчи хIердизур. Алгъай шайчирад авэсил хIяндешли кIапIрарибси хьунул адамла ряхIла сипат тянишсиван гьанаур. «Аминат Чамсулвараевна ахIенара иш?» -- къизбухъун пикри бекIлизи. БучIулра макьала «РиштIахIейчирадал Аминат Чамсулвараевна рузбачил колхозла хIянчилизи ахъибсири…»

Ил суратли ну I993-ибил дуслизив вагьариахъубра. Дагъистайзир «Учитель года» абзани дехIдихьибти сари I99I-ибил дуслизир. Ил дуслизив нушала районнизивад илди абзаначи вархьибсири СутбукIла школала математикала мугIяллим Маллаев Рабазан.

I992-ибил дуслизир итхIели райОНО-ла заведующийли узуси пергер историк Хасбулатов Хасбулатли бутIакьяндеш дарибтири. Яргаличилси I993-ибил дусра дузабличи дурабухъун. ХIера, ил дуслизив илди абзаначи вархьибсири нура. Наб гьалаб бякьунтала хабар хIясибли, вегIла опытличила презентациялис докладра белкIес гIягIнисири, чули чебаахъибси школализиб ца дарсра кабихьес хIяжатсири, кадатурти суалтас жавабтира, гьарилтас чуни кьадрдарибти балланира кадалтутири.

КъантI-къантIли дурадуркIуси мерличила, тахIяр-кьяйдаличила тянишварили, бехIбихьибсири дила «сукъур» абз. СияхI хIясибли, лябкьутала лугIи 35-личи абикибсири. Дила руководитель сайри ГIябдусаламов Албури Албуриевич. Университетлизив учIухIели, илини дарган мезла ва языкознаниела лекциябира делчIунтири. Пайдаладиэсти насихIятунира гIердурили сагъ-саламатли чарличиб мутIрусван угаварили, пулан школализир дарган мезла учительницани рузули Аминат Чамсулвараевна лерсири. Илала класслизиб саби хIуни дарс кабирхьусин, замана ургаббитIи, тянишии. Дила ихтилат илини чебирцIахъу. Дебали малхIямси хьунул адам сари. Урехи-урези кисализир датурли, тянишии.

-- Ягъари, I962-ибил дусличибад бехIбихьили бехIбихьудла классуназиб дарс кабихьибси ахIен, чедирти классуназиб асухIебирусив?

-- Хабарла Буйнакъскла педучилище таманбарибси саби хIуни, бажардииркуд, кьасбара, -- къантIдариб руководительли.

-- Се биру? Кьабуликира. БикIуливан, дила гIямал аги, чула – иман.

Ваира учительницачи. Жагали балкьаахъурси класс, някъли делкIунти чебаъла гIягIниахъала. Набра багалабиэси лебара ибси пикриличил лерилра чедидяхъира. Ца дублар къиянтигъунти дарган мезла дугьби цалихъла ва дахълихъла формализир черяхIкахъили. Илди-ургаб ца дев занзиван къизбухъун: урчи – урчби. «Иш девкIун, -- викIулра набзи ну, -- чуйнара набра къаршибикибси саби, амма дахълихълизиб «урчби» хIебикIни балас. ИлкIун цалихъла ва дахълихъла формабазиб, бехIсурдеш агарли бузуси саби. лехIкахъили батишав яра гьанахъишав? ГьимрукIесара? ГьимрукIалли, дила хIянчи пужхIебиэсара? Пикрумани варгудахъулра. Чебуркъубсила – жайчи, бакIибсила – бекIличи бикIуливан, гьанихъис ибси пикри минабиуб. Аръа маркаван умути дяхI-някъличилси, дила зилангъуна хьунул адам, сунени ну некIувал валусиван, яхши-хушлизи ахъиб.

-- Чидил районнизивад сайри? ВакIнила мурад-кьас? ХIечила ца-кIел гъай дурагу?

-- Дахадаевла районнизивад сайра. Бускри бикIуси ши лебси саби, илавадсира. «Учитель года» абзличи вакIибсира. ХIела класслизиб дарс кабирхьуси саби или, Албури Албуриевичли вархьибсира, -- къантIдарра дурути.

-- Иш дус нуни бузахъуси кIиибил класс саби. Села дарс кабихьес пикрибарилри – бучIнила, лукIнила? Иличи хIядурдикIес чебиркур кIилисалра.

-- Нуни лукIнила чеббикIилра.

-- БучIнила гIяхIли ахIенара, иличиб бучIахъесалра вирар. ЛукIнила дарсличиб 45 минут…

-- ХIела кумекличибли, дургис дарести. Уруз-урузли ибсири: «Аминат Чамсулвараевнара, дила хIези ца гьатIи хьарбаэси леб: «урчи – урчби» — дахълихъ лебси биъниличи ташмишикIулра.

-- Чумра дарган абацIиб иш класслизи, цалинра хIунигъуна пикри гьалахIебихьибхIели, нура чIуркIли риубхьар, батурсири. Вархьли викIулри. Убисис.

Чина хабара терсриэс. УркIи хIялалси, къиян-жапали дукIли унцван ряркъурси илини баркалла бархли багьахъурсири.

Сабаиб дарсла бархIира. Класслизибти дурхIничиб лехIихъес бакIибти имцIалири. Саби кьяртIибаркь, гIягIнилирив дава гIежала сурат къаршибикес. Ил гьабуцили, классличи дугьаизурсири: се саби иш суратлизибси?

Класс шипIбяргIиб: айхъуру балуси. ИтхIели кьалли нуни ванзала удиб вяшбикIуси милякълара бикьулри. ГIела кабиибтазирад ца мякьларсилизи шутIрухъун: «Дебали гIяхIли вяшикIули сай. Их суратлизибсилис жаваб битIакIес бажардиикалли, вецIалалра балл кадалтас. Дилара илгъуна пикри саби, чехиб мякьларсилара. Минутуни аркьулри, дурхIни лехIли. Ну кьакьали. Доскала гьалав, дурхIнас къакъбарили, кIелра ибан тIул лагдяхI аили, гIежаливан «меэъ!» или тIамадарира. Лебилра дукарбяхIиб, ца рурсили «коза» бизахъур.

-- Сен гьалабал хIеири? – викIулра разидешли вицIили.

-- Нуни чебаибси «рогатаяри» кьалли, -- бизахъур урузриубли.

«Меэъ!»-ли сархибси балланани дарс кабихьнила шайчив цаибил мерличи дуравхъунсири.

Финаллизи дурабулхъути итхIели урегал буилри. Нура илцад гIелакавхъи ахIенри. Калунси ца балбуцри, суалти – жавабти, урус мезли буралли «блиц». Лерилра суалти гьанхIедиркур, амма ца гIямрула гIямрулис хъумхIертис: «Какое животное задом наперед ходит?».

ГIярала гьаларти кьяшми къантIаби диъни багьандан «заяц» бизахъурсири. Саби биалли кенгуру буилри. Байтарман кенгурули финаллизи хIейкахъира.

Кенгурала къантIа кьяш хъябшванбики вяхIлизи, гIясили барили хIярш, илхIунра рамквализи. Ва хIела гIязиз жан дат! Бебшилри хIу чинабяхI, чегахъили бягIул хъат дянгаили гIелавяхI. Кьадар бурги илгъуна, низгъарла кьадагъуна, баласлири чагъана бяхъили, дираси делхъ.

ИтхIели Аминат Чамсулвараевнани наб балгунси балгара ишгъунари:

-- Кьасла вегI ахъдешличи айуси сай гьархIели, нагагь дихIес виалли адамдешра хIяяра.

Нура илис викIулра:

-- МалхIямти хIял-тIабигIят пешкешдариба чили, гушси манзилла халгIят гибсирив кьяркь дусмани? Аминат Чамсулвараевна, хIура нура дургъбала дурхIни сарра.

Итди дусмала хъархъар беркунси саб нунира, таманни дергес хьар хъар кьитIлибегI бири читра.

Ахъушан ГIялиасхIяб (нуни бархли лукIулран, чевверхи набчивадли) викIули вирар иши:

-- УркIилав левли гIергъи, кьудратла вегI чедивси, Уси бирцIур анкIили, бусрав чейсу уркIили.

Ца вавара хIеб сари, азир рангли ухалли,

Ца адамра гъабза сай, азирличи улхъалли.

Аминат Чамсулвараевна, нура ишбархIи хIуван хIянкайублира. Нуша -ургабси дусмала декIардеш илцад-декIар халаси ахIен – кIел дус сарри хIу халаси.

ИшбархIира хIед дила балга ца саби: малхIямси, адамтачи дигили бицIибси хIер, уркIила умудеш ва сахаватдеш, чархла арадеш, кьумурла эркиндеш муртлисалра калаб хIечил дарх. Умуси биаб умут, уржибси биаб уммат, ахъкабикIули хIурмат, мабиаб чархла тIикьат. Арадеш хIед, Аминат!

Добавить комментарий

Добавлять комментарии могут только зарегистрированные и авторизованные пользователи.

5